ارزیابی منابع آب با رویکرد یکپارچه (مطالعه موردی:دشت مشهد)

بموازات شکل گیری پارادایم توسعه پایدار و توجه خاص به منابع محدود محیطی که اساس توسعه را ، خصوصا در کشورهای در حال توسعه ، شکل می دهند و تأکید بر iwrm به عنوان ابزاری در جهت تحقق بخشیدن به مفهوم توسعه پایدار در منابع آب ، نظام ارزیابی منابع نیز نیازمند نگرشی نو می باشد . در نظام ارزیابی سنتی منابع آب ، آب صرفا به عنوان منبعی که وظیفه فراهم سازی زیرساخت تامین نیازهای طرح ریزی شده را بر عهده داشت ، مورد توجه قرار می گرفت، در حالی که در چشم انداز iwrm ارزیابی منابع آب مفهوم وسیع تری را دنبال می کند و عوامل اقتصادی و اجتماعی را به پایداری منابع آبی و اکوسیستم های در ارتباط با آن پیوند می دهد . توانایی ارائه پدیده های پیچیده در قالب نشانگرهایی قابل درک ، قابل قیاس و عینی برای ذی نفعان از یک سو و ایجاد معیارهای ( محک های ) عینی برای تحلیل تغییرات در طی زمان و مکان ازسوی دیگر ، نشانگرها را به ابزاری کارآمد برای ارزیابی پایداری محیطی و ایجاد ارتباط موثر میان ذی نفعان بدل نموده است. چهارچوبهای فیزیکی به عنوان معروف ترین چهارچوب های انتخاب نشانگر که تعامل فیزیکی میان محیط زیست و انسان و اثرات این تعامل را مورد بررسی قرار می دهند ، شناخته شده اند . از برجسته ترین مدلهای چهارچوب فیزیکی، می توان به مدل مفهومی dpsir اشاره کرد . در این مقاله مشکل اصلی پایداری منابع آب در دشت مشهد با استفاده از مدل مفهومی dpsir و ایجاد مجموعه ای از نشانگرها جهت پایش وضعیت ، مورد ارزیابی قرارگرفته است . در این راستا ابتدا با شبیه سازی از یک رویکرد مشارکتی، مشکلات مربوط به منابع آب دشت مشهد شناسایی و مشکلات دارای اولویت تعیین گردید. در گام بعدی مشکل تعادل آبی دشت با استفاده از مدل مفهومی dpsir تشریح و مجموعه ای از نشانگرهای پیش نویس در مطابقت با ساختار مدل ، به گونه ای که بیانگر وضعیت سیستم باشد ، ارائه شد . فهرستی از معیارهای متداول در انتخاب نشانگرها تهیه و نشانگرهای پیشنهادی بر اساس یک سیستم ارزیابی با این معیارها مقایسه شده و نشانگرهایی که به بهترین شکل معیارهای انتخاب را ارضا نموده اند به عنوان مجموعه اصلی نشانگرها شناسایی شده اند . در نهایت این نشانگرها جهت پایش وضعیت منابع آبی دشت و ارزیابی روندها مورد استفاده قرارگرفته اند . واژگان کلیدی: نشانگرها ، معیارها ، dpsir